DUYU ORGANLARI-2 DİL, BURUN VE DERİ

DUYU ORGANLARI-2 DİL, BURUN VE DERİ

Dil yiyeceklerin tadını almamızı sağlayan bir duyu organıdır üzeri epitel doku ile kaplı olup iç kısmında çizgili kaslar yer almaktadır.

• Tat alma organıdır
• Konuşmaya yardımcı olur
• Yiyeceklerin yutağa doğru itilmesini sağlar

1.DİL

Papilla ve Tat Tomurcukları

Dil üzerinde papilla adı verilen pürüzler bulunur papillanın yapısında reseptörlerden oluşan tat tomurcukları vardır.Tat tomurcukları dil yüzeyine por ile açılır.

Dil Üzerinde Özelleşmiş Bölümler

Tat tomurcukları tatlı tuzlu ekşi ve acı olmak üzere 4 farklı tadı ayırt edebilirler.

Dilimizin ön kısmı tatlı arka kısmı acı ön yanları tuzlu arka yanları ise ekşi tatları daha iyi hisseder çünkü bu bölgelerde ilgili tadı algılayacak reseptörler yoğunlaşmıştır.

Tükürük Salgısı ve Görevi

Besin maddelerinin tadının alınabilmesi için tükürük salgısında çözünmesi gerekir. Dil altı çene altı ve kulak altı tükürük bezleri tükürük salgısını üretir yiyeceklerin sindirime hazırlanması kolayca yutulması ve tadının alınmasında tükürük salgısının önemi büyüktür. Ayrıca tükürük konuşmaya da yardımcı olur ve ağzın kurumasını önler.

Tat Körlüğü

Tat duyusu kişilere göre değişiklik gösterebilir birine tuzlu gelen diğerine tuzsuz gelebilir bunun nedeni tat alma duyusunun kalıtsal olmasıdır. Bazıları da belli tatları hiç alamazlar buna tat körlüğü denir.

Tat Alma Olayı

Besinler önce tükürük içerisinde çözünür çözünen maddeler tat alma tomurcuğundaki duyu reseptörlerini uyarır impuls oluşur oluşan impuls beyindeki tat alma merkezine giderek burada yorumlanır

2.BURUN

Burun koku alma organıdır bunun yanında soluk alıp verme işlemi de büyük oranda burun ile yapılır içerisindeki mukus salgısı ve kıllar tozları ve partükülleri tutarken kılcal damarlar giren havayı ısıtır burundan nefes almak bu nedenle daha sağlıklıdır.

a.Kokunun Alınması Olayı

Koku reseptörleri mukuslu iç yüzeyden kokuyu alıp duyu döronlarına iletir duyu nöronları da koku soğanındaki sinirlere bağlanır oluşan impuls buradan beyindeki koku merkezine gider ve yorumlanır.

Koku reseptörleri çabucak yorulur bu sayede sürekli bir kokuya maruz kalan kişi bir süre sonra bu kokuyu hissedemez farklı bir ortama girer ve farklı bir koku ile karşılaşırsa yeniden kokuyu hisseder.

b.Koku Alma Olayı

Tat ve Koku Alma Olayları beyinde birlikte değerlendirilmektedir. Bu nedenle genellikle kokusu alınamayan bir besinin tadı da tam olarak alınamaz.

Kokunun alınması için koku molekülleri mukus içerisinde çözünmelidir. Koku reseptörlerinin silleri mukus içinde çözünen koku moleküllerini algılar. Duyu nöronları ile koku soğancığına aktarılan uyartı buradaki sinirlerle beyindeki koku alma merkezine iletilir

3.DERİ

Deri dokunma duyusu organıdır epitel doku ve temel bağ dokudan oluşmaktadır.

a.Epitel Doku

Vücudun dış yüzeyini ve organların iç yüzeyini saran sık dizilmiş kan damarı ve sinir içermeyen hücrelerden oluşur. Yassı kübik ve silindirik şekillerde bulunabilirler. Yaptıkları göreve göre 3 kısımda incelenirler.

1) Örtü Epiteli: Kan damarları mide bağırsak gibi organların iç yüzeyini derinin dış yüzeyini örten epiteldir. Taban zarı üzerine dizilen hücrelerden oluşur bu zarın altında zengin kan damarları vardır.

2) Salgı Epiteli: Gözyaşı , ter , hormon vb salgıların yapılmasında görev alan epitel doku çeşididir.

3) Duyu Epiteli: Dış ortamdan gelen fiziksel kimyasal ve mekanik uyarıları almaya yarayan özelleşmiş epitel hücreleridir reseptörler olarak da bilinirler.

b.Temel Bağ Doku

Temel Bağ Doku diğer dokuların ve organların arasını dolduran desteklik sağlayan dokudur. İçerdiği zengin kan damarları sayesinde doku ve organların beslenmesini sağlar ve savunmasına yardım eder. Temel bağ doku çeşitli hücreler ve hücreler arası maddelerden oluşmaktadır.

1. Fibroblastlar: Bağ dokunun liflerini sentezleyen hücrelerdir.
2. Melanositler: Deriye rengini veren melanin pigmentini içerirler.
3. Mast Hücreleri: Heparin ve histamin salgılar
4. Plazma Hücreleri: Antikor üretir.
5. Makrofajlar: Fagositozla mikropları yok ederler.

      Temel bağ dokuda hücreler arası jelatin kıvamında bir madde ve bu madde içerisinde protein yapılı lifler bulunur. Lifler 3 çeşittir.

1. Kollajen lifler: Dokulara dayanıklılık sağlar.
2. Elastik lifler: Esneme özelliğine sahiptir bulunduğu organ ve yapıların esneyebilmesini genişleyip daralabilmesini sağlar.
3. Retiküler lifler: Doku ve organların etrafını doldurup desteklik sağlar.

c.Üst Deri ve Alt Deri

İnsanda deri iki tabakadan oluşmaktadır üst deri ve alt deri.

Üst Deri ( Epidermis): Üst derinin en üstü ölü hücrelerin keratinleşmesiyle meydana gelen korun tabakasıyla kaplıdır bu tabaka alttaki hücreleri fiziksel etkilerden korur. Korun tabakasının altında malpigi tabakası yer alır bu kısımda deriye rengini veren melanin pigmentini sentezleyen melanosit hücreleri vardır.

Alt Deri ( Dermis ): Canlı olan deri tabakasıdır. Kan damarları sinirler kıl kökleri ter ve yağ bezleri bu kısımdadır. Bu bölümde yer alan duyu reseptörleri sıcak soğuk ve basınç uyarılarını algılar ağrı ve acı serbest sinir uçları tarafından algılanır.

Derinin Görevleri

• Duyuların alınmasını sağlar ( sıcak , soğuk , ağrı , basınç vb )
• Mikroorganizmaların dokulara girişini engeller
• Vücudun su kaybetmesini önler
• Deri altındaki dokuları fiziksel ve kimyasal etkilerden korur
• Melanin pigmenti güneş ışınlarını soğurarak dokuları korur
• Vücut sıcaklığını ter bezleri yağ dokusu ile sabit tutmaya yardım eder
• Soğuk havada derideki kılcal damarlar daralır ısı kaybı azalır sıcak havada kılcal damarlar genişler ısı kaybı artar
• Terleme vücut sıcaklığının sabitlenmesine yardım eder
• Deride D vitamini sentezlenir (provitamin D den)
• Deri vücuda şekil ve estetik görünüm kazandırır